Ponad 300 lat tradycji
Jak ustalił badacz Gaudenty Alfons Kustusz, główne uroczystości kalwaryjskie w Wejherowie pierwotnie odbywały się w dniu Uroczystości Trójcy Świętej, a od 1685 roku w niedzielę oktawy Święta Wniebowstąpienia Pańskiego. Na rozwój ruchu pielgrzymkowego miało wpływ nadanie przez Papieża Innocentego XI w 1678 r. uroczystościom kalwaryjnym w Wejherowie roli odpustów wieczystych. Już w kolejnym roku organizowano na Kalwarii 3 maja Odpust Znalezienia Krzyża Świętego i 14 września Odpust Podwyższenia Krzyża Świętego.
Niewątpliwą sławę pierwszeństwa pośród licznych kompanii pielgrzymów na Kalwarię Wejherowską przyjęła dwudniowa pielgrzymka wyruszająca z klasztoru reformackiego w Chełmie (Stoltenberg) pod Gdańskiem, organizowana od 1719 roku przez miejscowe Bractwo Krzyża Świętego. Z tej pierwotnie dwunarodowej, polsko-niemieckiej pielgrzymki wyodrębniła się w 1753 roku pielgrzymka niemiecka, która przybywała do Wejherowa 1 maja na Święto Świętych Jakuba i Filipa Apostołów.
Po dwukrotnym zniszczeniu klasztoru Ojców Reformatów w Gdańsku Chełmie w latach 1807 i 1813, tradycję przejęła Pielgrzymka Oliwska. Wyruszała z kościoła katedralnego pod wezwaniem Trójcy Świętej w Oliwie na kalwaryjski Odpust Trójcy Świętej w Wejherowie. Jednocześnie od około 1825 roku na Kalwarię Wejherowską przybywała dwudniowa Pielgrzymka z kościoła pod wezwaniem Świętej Trójcy w Kościerzynie na Odpust Wniebowstąpienia Pańskiego w Wejherowie.
W okresie nieobecności Ojców Franciszkanów w Wejherowie o stan kaplic kalwaryjskich dbało społeczne kolegium, a opiekę nad tradycyjnym programem odpustowym i ruchem pielgrzymkowym kontynuowali ofiarnie księża diecezjalni z parafii Trójcy Świętej w Wejherowie.
W czerwcu 1953 roku w drodze od Kartuz przez Wejherowo do Krokowej i Żarnowca przed kaplicami Kalwarii Wejherowskiej modlił się ksiądz Karol Wojtyła. O swojej obecności na Kaszubach i w powiecie wejherowskim Ojciec Święty wspomniał 1 stycznia 1997 roku, wypowiadając słowa: „Wejherowo znam i pamiętam, byłem w nim jako młody człowiek”. Z kolei 26 maja 1974 roku uroczystościom Wniebowstąpienia Pańskiego na Kalwarii Wejherowskiej przewodniczył Prymas Tysiąclecia Kardynał Stefan Wyszyński.
W związku z papieską koronacją klasztornego Cudownego Obrazu Matki Bożej Wejherowskiej, dokonaną przez Ojca Świętego Jana Pawła II, 5 czerwca 1999 roku na hipodromie w Sopocie Sanktuarium Kalwarii Wejherowskiej podniesione zostało do rangi Sanktuarium Pasyjno-Maryjnego.
W Wejherowie w ciągu roku odbywa się 5 odpustów. Rangę wielkich ponadlokalnych, regionalnych uroczystości zyskały dwudniowe uroczystości kalwaryjskie Odpustu Wniebowstąpienia Pańskiego zwanego „odpustem lądowym” z udziałem najdawniejszej Pielgrzymki Oliwskiej i najdłuższej Pielgrzymki Kościerskiej oraz Odpustu Trójcy Świętej zwanego „odpustem morskim” z udziałem licznych pielgrzymek parafialnych od Gdyni do Helu.
Pokłon feretronów
Już od XVIII wieku Kalwaria Wejherowska określana jest Duchową Stolicą Kaszub, centrum katolickiego życia religijnego w północnej części Pomorza Gdańskiego. Wyrazem splendoru i rozmachu uroczystości odpustowych w Wejherowie stał się wykreowany w ruchu pielgrzymkowym na Kalwarię Wejherowską widowiskowy i radosny obrzęd pokłonu feretronów. Jest to zjawisko specyficzne pod względem widowiskowym, lecz przede wszystkim przeżycie i doświadczenie – społeczne i osobiste.
Bezpośrednimi atrybutami pokłonu feretronów jest sam feretron i zespół obraźników. Pośrednimi zaś: pielgrzymka – procesja, inna uroczystość religijna – odpust lub nabożne zgromadzenie. Kapłan – ceremoniarz lub na przykład przewodnik pielgrzymki. Uniform stroju. Układ choreograficzny pokłonu, a także orkiestra, choć powszechne są pokłony wykonywane bez akompaniamentu lub do podkładu dźwiękowego z urządzenia odtwarzającego.
Podstawowymi gestami są znak krzyża i pokłon. Inne wypracowują indywidualnie poszczególne grupy obraźników. Przez lata pracują nad coraz ciekawszym i dynamiczniejszym zestawem ruchów obrazem. Ukłon jest swego rodzaju pokazem sprawności i pomysłowości obraźników. Nagradzany jest oklaskami przez widzów.
Historia tradycji pokłonów feretronów nie została dotychczas szczegółowo zbadana. Nasz dzisiejszy stan wiedzy i lokalna świadomość znaczenia tego obrzędu nie budzą żadnych wątpliwości, że przyjęcie pokłonu feretronów przez wspólnoty pielgrzymujące do Kalwarii Wejherowskiej służy popularyzacji obrzędu jako znaku tożsamości etniczno-regionalnej Kaszub i Kaszubów.
Środowisko Sanktuarium Pasyjno-Maryjnego w Wejherowie jest historycznym i współczesnym ośrodkiem kultywującym fenomen religijno-kulturowy oraz tradycję obrzędu i ceremoniał pokłonu feretronów. Depozytariuszami tej tradycji są wspólnoty pielgrzymkowe przybywające na odpusty na Kalwarii Wejherowskiej.
Tekst na podstawie artykułu Mirosława Lademanna „Prolegomena do obrzędu pokłonu feretronów
na Kalwarii Wejherowskiej”
Fotografie: Sebastian Mitroszonek, Szymon Bartoszewski, Multimedia360
