Konferencja inaugurująca projekt „Tradycja pokłonu feretronów podczas pielgrzymek na Kalwarię Wejherowską – ochrona tradycji i wzmacnianie wspólnoty depozytariuszy. Kontynuacja”, połączona z konsultacjami społecznymi, odbyła się 8 września br. w sali parafialnej Parafii pw. św. Andrzeja Apostoła w Przodkowie.
To kontynuacja tradycji wcześniejszych przedsięwzięć – inauguracje zawsze organizowane są w społecznościach pielgrzymkowych, które były przedmiotem badań naukowców w 2023 r. w Wejherowie, a w 2024 r. w Kościerzynie.
Uczestników powitał ks. Wacław Mielewczyk, proboszcz parafii, podkreślając znaczenie wydarzenia dla lokalnej wspólnoty. Gośćmi specjalnymi konferencji byli członkowie Bractwa Krzyża Świętego przy parafii archikatedralnej w Gdańsku-Oliwie.
Cele projektu i sukces wpisu na Krajową listę
Spotkanie otworzyła prof. Katarzyna Smyk z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W swoim wystąpieniu przypomniała cele projektu oraz dotychczasowe efekty badań, zwracając szczególną uwagę na wielki sukces, jakim było uzyskanie w 2023 r. wpisu tradycji pokłonu feretronów na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Ten ważny moment poprzedziły liczne konsultacje społeczne w środowisku pielgrzymów oraz budowa archiwum społecznego. Prof. Smyk podkreśliła również nowatorską inicjatywę zaproszenia obraźniczek i obraźników do pisania własnych biogramów za pośrednictwem aplikacji dostępnej na stronie poklonferetronow.pl.
Etnolożka omówiła także trzyletni cykl badań, który obejmował analizę strojów i muzyki, obserwacje uczestniczące, wywiady z pielgrzymami, kwerendy biblioteczne i studia literatury naukowej. Zaznaczyła, że badacze tworzyli własne narzędzia badawcze, dostosowane do specyfiki tradycji. Zwróciła uwagę, że ochrona niematerialnego dziedzictwa to nie tylko dokumentacja, ale także wzmacnianie systemu wartości, budowanie dumy i spójności wspólnot lokalnych. Wskazała też na znaczenie rekomendacji ekspertów – opracowanych według specjalnej formatki przygotowanej przez prof. Smyk – które stanowią praktyczne narzędzie do planowania działań ochronnych.
Historia pielgrzymki z Przodkowa
Kolejnym punktem programu było wystąpienie redaktor Janiny Stefanowskiej, która przedstawiła wyniki badań nad historią pielgrzymki z Przodkowa. Sięgnęła do bogatej literatury i ksiąg parafialnych, a także odnalazła wiele cennych zdjęć archiwalnych. Ustaliła, że historia pielgrzymek z parafii pw. św. Andrzeja Apostoła jest udokumentowana od 1933 r. – roku jubileuszowego, obchodzonego na pamiątkę 1900. rocznicy śmierci Jezusa, ogłoszonego przez papieża Piusa XI. Właśnie wtedy narodziła się inicjatywa pielgrzymowania do Kaszubskiej Jerozolimy.
Obraźniczki i obraźnicy z parafii pw. św. Andrzej Apostoła w Przodkowie podczas pielgrzymki na Kalwarię Wejherowską w 2025 r. , fot. Patryk Zaputowicz
Obserwacje Grzegorza Błahuta
Następnie głos zabrał dr Grzegorz Błahut, który podzielił się swoimi obserwacjami z uczestnictwa w pielgrzymce na Kalwarię Wejherowską w 2025 r. Podziękował pątnikom za współpracę oraz księdzu proboszczowi za wsparcie. Podkreślił niezwykłą aktywność i pasję obraźniczek i obraźników. Zwrócił uwagę, że w przeciwieństwie do innych grup, przodkowianie nie używają wózków – feretrony są zawsze niesione. Według dr. Błahuta to właśnie w tej determinacji i w aktywnej wspólnocie parafialnej tkwi największy potencjał tradycji.
Badania nad strojami pielgrzymów
Z kolei dr Aleksandra Paprot-Wielopolska zaprezentowała wyniki tegorocznych badań nad strojami pielgrzymów. O ile w poprzednim roku koncentrowała się na pielgrzymce z Kościerzyny, o tyle w tym skupiła się na Przodkowie. Analizowała zarówno same stroje, jak i elementy dodatkowe – szarfy, chusty czy czepce, które często zdobione są kaszubskim haftem. To sprawia, że pielgrzymki jeszcze mocniej wpisują się w dziedzictwo kulturowe regionu. Badaczka zwróciła uwagę, że w czasie drogi uczestnicy noszą stroje wygodniejsze, często sportowe, ale na sumę odpustową obowiązuje odświętny ubiór, dopracowany w każdym detalu.
Konsultacje społeczne – głos depozytariuszy
Drugą część spotkania stanowiły konsultacje społeczne. Prowadzący je Andrzej Szoszkiewicz, koordynator merytoryczny projektu, przypomniał, że zgodnie z zasadami ochrony niematerialnego dziedzictwa wszystkie działania powinny być podejmowane za wiedzą i zgodą depozytariuszy. Taką praktykę przyjęto od początku realizacji projektów, a także podczas przygotowań do wpisu na Krajową listę w 2023 r.
Następnie przedstawił cele obecnej edycji – kontynuacji programu ochrony i wzmacniania wspólnoty depozytariuszy jednej z najważniejszych kaszubskich tradycji. Wśród planowanych działań znalazły się:
- konsultacje społeczne w pięciu parafiach na Kaszubach (wrzesień–listopad 2025 r.),
- debata otwierająca w Przodkowie oraz konferencja podsumowująca w Bibliotece w Wejherowie (2 grudnia 2025 r.),
- badania etnograficzne nad historią pielgrzymki z Przodkowa oraz nad strojami obraźników,
- kwerendy archiwalne i wywiady z pielgrzymami,
- rozbudowa archiwum społecznego,
- wykonanie profesjonalnych fotografii,
- przygotowanie i wydanie publikacji (drukiem i w wersji interaktywnej), prezentującej wyniki badań i konsultacji.
Koordynator zachęcił uczestników do nadsyłania pamiątkowych zdjęć z pielgrzymek oraz pomysłów na tytuł planowanej książki.
Spotkanie przebiegało w twórczej i serdecznej atmosferze. Po części merytorycznej uczestnicy mogli podzielić się swoimi refleksjami już w mniej formalnym gronie, przy wyśmienitym posiłku, który zakończył to wyjątkowe wydarzenie.
fot. Janina Stefanowska
